07 Maj 2017
Fakti që më 1917 është shkruar për xhaminë dhe rei-sul-ulemanë është argument për jubileun e rëndësishëm IZ. Për këtë arsye IZ në Slloveni, vitin 2017 e caktoi si vit jubilar dhe solemn.
Ishte planififikuar përgatitja dhe botimi i monografive për 100-vjetorin e IZ në Slloveni, organizimi i mbledhjeve shkencore për veprimtarinë e IZ dhe të myslimanëve në Slloveni dhe në Evropë Ishte planifikuar pritje për mbledhje diplomatike më 24.10.2017 dhe aktivite të të tjera.
Myslimanët në territorin e Republikës Sllovene jetojnë që nga fillimi i shekullit 20. Librat historikë dhe literatura shkencore në sistemin arsimor slloven flasin për Islamin dhe myslimanët që nga periudha e vërshimeve turke në krahinat sllovene aty nga shekulli 15-17. Kjo periudhë si gjendje e rëndë për popullin slloven, përfshin një periudhë të rëndësishme ku është zhvilluar memorja sllovene. Për këtë mund të mësohet më tepër te këto vepra: “Turki so v dezheli zhe”, autor Vasko Simoniti,ose “Imaginarni turek”, mbledhës punimesh, redaktor Bozhidar Jezernik.
Zhvillimi i pranisë islame dhe i myslimanëve në territorin e Sllovenisë, lidhet me periudhën e Austro-Hungarisë e cila fitoi mandatin pas Kongresit të Berlinit më 1878, të okuponte BiH. Perandoria Austro-Hungareze nga fundi i shek.19 respektonte relativisht edhe ndryshimet fetare ,por nuk kishte të drejta politike të drejtonte çeshtjet që nuk ishin kristiane. Me shekuj, Islami, Mbretëria Osmane, fe dhe kulturë tjetër, kanë qenë armiqtë më të mëdhenj të Austro-Hungarisë. Monarkia e Habsburgve, më 1912 adaptoi ligjin me të cilin Islami fitoi të drejtën ligjore.
Territori i Sllovenisë së sotme deri më 1918 ka qenë pjesë përbërëse e kësaj monarkie. Islami të drejtën formale të statusit në territorin e Sllovenisë së sotme e fitoi katër vjet para atyre që ndodheshin në pjesët e Kroacisë, sepse territori kroat ishte nën sundimin e Hungarisë, por rregullimi i të drejtave të myslimanëve në disa pjesë të Kroacisë së sotme u përcaktua më 1916.
Gjurmët e xhamiave dhe të varreve
Një numër i madh myslimanësh janë ngulur në territoret e Sllovenisë së sotme, në periudhën e Luftës së Parë Botërore. Asokohe mijëra ushtarë , boshnjakë nga BiH, ishin në përbërje të ushtrisë Austro-Hungareze, sidomos në frontin e Soshkës. Për këtë çështje ekzistojnë shumë argumente materiale, por dy janë të rëndësishëm: Në Logun poshtë Mangartit më 1917 është ndërtuar xhamia e cila u shkatërrua nga fundi i Luftës së Parë Botërore. Për një periudhë të gjatë sundoi mendimi se xhamia është ndërtuar më 1916 në gazetat “Slovenec”, revistë politike për popullin slloven në numrin 224 më 24.10.1917 u publikua se në xhaminë që do të hapej në Log të Mangartomit, do të prezantohet përfaqësuesi më i madh i myslimanëve , rei-sul-ulemai, nga Sarajeva dhe Myftiu i luftës.
Argumentin që zhamia është ndërtuar më 1917.e fakton dhe regjistri i porosive materiale për ndërtimin e xhamisë që daton më 19.6.1917. Ky dokument është publikuar te libri i Vedno pranë Bovcit,me autor Alesh Lipovec.
Argument tjetër material janë varret ku janë varrosur ushtarët, e ku janë shënuar emrat e tyre shumë të njohur si myslimanë nga BiH. Pas okupimit italian, të këtij territori të Sllovenisë, mbi varret e myslimanëve janë vendosur kryqe. Nisma për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore nga Nove Gorice më 1907 ka botuar miratimin që mbi varret e ushtarëve myslimanë të vendosen shënimet korresponduese gurë varret ose “nishanet”. Sivjet u mbushën 10 vjet nga koha kur u vendosën nishanet mbi varret e ushtarëve në Log të Mangartomit.
Një numër i konsiderueshëm myslimanësh janë varrosur edhe te varrezat e tjera, ndonëse nuk ekzistojnë të dhëna të plota dhe të sakta. Te varrezat në rrethinat e Nove Gorice dhe Ajdovshçine të Sllovenisë e veçanërisht te varrezat në rrethinat e Triestës në Itali janë varrosur një numër i madh ushtarësh myslimanë mbi varret e të cilëve janë vendosur kryqe. Kemi pasur shumë takime zyrtare ku kemi biseduar për këtë çeshtje.Të dhënat akoma nuk janë të dukshme, por shpresojmë që brenda një periudhe të gjatë të zgjidhet kjo çeshtje dhe të ndreqet gabimi për “posthumnog pokrshtavanja”) ushtarët që kanë humbur jetën e tyre gjatë Luftës së Parë Botërore e që ishin myslimanë.
Referenca:
Teksti është marrë te botimi i “Preporod”.
Autor: Nexhat Gabus
Botuar në “Drushtvo”
Përshtati në shqip: I. Dizdari